e-devlet Projeleri Yeni Hükümetin Gündeminde Elektronik Ortamda Devlet Hizmeti Uzun süredir bilişim basınının gündeminde olan ama halka ilk defa Bilişim 2002 Fuarı'nda devlet tarafından da yaygınca tanıtılan e-devlet projeleri halkla devleti elektronik ortamda buluşturuyor.

yönetimi bir sorun haline gelebilmektedir. Devletin de doğası gereği, kimlik, adliye, güvenlik gibi kamusal konularda tekel konumundaki bir kurum olduğunu düşünürsek, ihtiyaç duyduğu hizrne-ti almak, peşindeki vatandaşın nüfus dairelerinden, kaymakamlıklardan, adliyelerden başka başvurabileceği adresi yoktur. Üstelik, ticari kamu işletmelerinin ekonomilerinde büyük yer kapladığı ülkelerde devletin "müşterisi" daha da fazla olur. Devlet de ticari bir kurum gibi hizmet kalitesi gözetmeli e-devlet kavramı, aynı, müşterisine daha iyi hizmet vermek isteyen özel bir ticari kuruluşun, müşterilerini beklemekten, sıralara girmekten, kağıtlar imzalatmak-

tan kurtarmak için hizmetlerini dijital ortama taşıması, internet, telefon gibi iletişim hizmetleri ile müşteri ihtiyaçlarını giderebilmesi için oluşturduğu çözümlere benzer şekilde, devletin de, vatandaşlarının ihtiyaç duyduğu hizmetler için kuyruklara girmesine, imzalar alıp, kamu görevlileri ile iletişim kurmak ve cevap almak için beklemesine gerek bırakmadan, vatandaşlarının ihtiyaçlarını internet üzerinden sağlamasını esas almaktadır. Daha kısa bir tanımlama ile, telefon faturanızı yatırmak için bankalarda kuyruklar beklemek yerine telefon şirketinin internet sayfasında birkaç tuşa basmak gibi, trafik cezasını veya vergi makbuzunu ya da su faturasını ödemek için de devlet dairelerinde sıralara girmek yerine, devletin internet portal'ı

evlet daireleri sıradan insanlar için genellikle kabuslarla kıyaslanacak uygulamaların mekanı ola

gelmişlerdir. Kuyruklar, gerginlikler, bitmeyen işlemler devamlı bir diğerine ihtiyaç duyulan imzalar, makbuzlar, yazılı evraklar, sarı, pernbe tozlu karton dosyalar... İnsanların bazen sadece tüm bu stresten kaçınmak için devlet dairelerine gitmek istemediklerine, elektrik, su, vergi faturalarını yatırmaktan çekindiklerine, geciktirdiklerine şahit olmak alışılmış bir durumdur. Bu olumsuzlukların yaşanması aslında elbette devletin suçu değildir. Kimi zamanlar bir bankada, bir ekmek fırınında, bir mağaza kasasının önünde bile kuyruklar oluşabilmekte, insanların yoğun ilgi gösterdikleri her kurum için iş

INTERNET e-devlet

üzerinden ödeme yapabilmek anlamına gelmektedir, e-devlet. Tabii, e-devlet kavramı, sadece devlete para ödemek değil, oy kullanmak, kimlik bilgilerine ulaşmak, önemli telefonları, otobüs vapur saatlerini öğrenebilmek, varsa gecikmeleri görebilmek, devletin açtığı ihalelere katılmak, ihalelerin gidişatını ve sonucunu izlemek, meclisin çalışmalarım görebilmek, kararlara, yasalara ulaşmak, bilgi ve hizmet almak anlamına da gelmektedir.

mesi" için değil, devletin halkın işlerini kolaylaştırması için çaba göstermesidir. Örneğin isveç'te, yaşlıların ve gençlerin politikaya ve dolayısıyla toplumun geleceği hakkındaki kararlara katılımlarını sağlayarak demokrasilerinin daha sağlıklı işlemesi için, yorgun, hasta ve yaşlı insanların veya ilgileri çok daha başka alanlara kaymış genç seçmenlerin soğuk atmosferde sıkıcı ve yorucu bir oy verme işlemi için sandık önünde sırada beklemeleri yerine, oylarını internet

ve maaş hesaplama gibi bilgi hizmetleri veriyor. > Emniyet Genel Müdürlüğü www,egm. gov.tf: Özellikle sürücü ehliyeti sahiplerinin sık sık kullandığı web sayfalarında, sürücü ceza puanlarının sorgulaması yapılabiliyor. > Gelirler Genel Müdürlüğü www.gelîrler. gov.tr: Vergi takvimi, vergi istatistikleri, vergi beyannamesi örnekleri, vergi kimlik numarası sorgulaması gibi bilgi hizmetlerinin dışında, internet vergi dairesi üzerinden, vergi ve trafik cezası ödenmesine de imkan veriyor. l» Kimlik Numarası www.tckimlik.gov.tr; Elektronik kimlik numaralarının sorgulanmasını sağlıyor. > Özürlüler İdaresi Başkanlığı www.ozida. gov.tr: Devlet dairelerinde sıra ve kuyruk peşinde koşuşturmaları çok zor olan özürlülerin ihtiyaç duyacağı kimlik kartları, vergi indirimi, girişimci kredisi ve sakatlık aylığı gibi bilgileri tek bir portal'da toplayan örnek bir e-devlet uygulaması. Dünyanın hızla dijitalleştiği bir çağda, devletlerin de hizmetlerini elektronik ortama taşıması ve vatandaşlarına haftada yedi gün, yirmi dört saat hizmet vermesi kaçınılmaz bir gelişme olarak karşımızda duruyor. Ancak, sağlıklı bir

TEKnİK ALT YAPI e-devlet projeleri sadece kamu personeline bilgisayar vermek değil, işlemlerin elektronik ortamda yürütülebilmesini sağlamak olmalıdır.

Dünyadaki e-devlet uygulamalarının, motivasyonları açısından iki kategoriye ayrıldığım görüyoruz. Az gelişmiş, demokratik açıdan yetersiz, Afrika gibi yerlerde devletler, yolsuzlukla mücadele gibi nedenlerle e-devlet uygulamalarını tercih etmektedir. Böylece, mesela basın, dolayısıyla halk veya isteyen herkes, önemli bir ihalenin sonucunu ve detaylarını öğrenerek, devlet kurumlarında yolsuzluk olup olmadığını kontrol edebiliyor, gerekirse sorgulayabili-yorlar. Ancak bu tür ülkelerde e-devlet uygulamalarının önündeki en büyük engeli, halkın devlete karşı güvensizliği oluşturuyor. Örneğin, iki farklı ana kabilenin bulunduğu bir Afrika ülkesinde insanlar, gittikleri her yerde izlenmelerini sağlayacak elektronik bir kimlikle fişlenmeyi kabul etmek istememekteler, çünkü devlet kurumlarında görev alacak diğer etnik gruptaki görevlilerin bu bilgileri kullanarak kendilerine kötülük yapmasından çekinmektedirler. Gerçekten de ırkçılığın ve partizanlığın hala çözümlenemediği, ideolojik veya etnik farklılıkların düşmanlığa yol açtığı az gelişmiş ülkelerde, teknolojinin bu antidemokratik akımların elinde bir silaha dönüşmesinden korkulduğu kabul edilmektedir. E-devlet uygulamalarının ikinci tür motivasyonu ise, Avrupa ülkelerinde olduğu gibi, devletin halkını "kontrol et-

üzerinden bir kaç tıklama ile kullanabilmeleri için çalışılmaktadır. Elbette seçmenler de, oylarının gizli kalacağına ve ileride, verdikleri oy nedeniyle partizan bir hareketin düşmanca tehdidi altında kalmayacaklarına eminler. Aynı oylama sisteminin ingiltere ve diğer büyük Avrupa ülkelerinde de hızla uygulamaya geçirilmesi için çalışmaların sürdüğünü de belirtelim. e-devlet uygulamalarımız kendini gösteriyor Ülkemizde de elektronik devlet uygulamalarının hayata geçirilmesi için yoğun çalışmalar sürüyor. Birbirinden kopuk, bağımsız çalışmalar olarak dikkat çeken bu projeler, ilgili devlet kurumunun özel çabası ile geliştiriliyor görünümüne sahipler. Bu yıl bilişim fuarında da tanıtılan elektronik devlet uygulamalarının başlıcaları şunlar: > Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi www.bybs.gov.tr: Kamu kurum ve kuruluşları İle ilgili linkler ve haberler içeriyor. Bir anlamda e-devletin ana portal'ı görevini görüyor. > Devlet Malzeme Ofisi www.dmo.gov.tr: Malzeme ofisinin düzenlediği yurt içi ve dışı ihale duyuruları kadar, elektronik ortamda alış verişe de imkan tanıyor > Emekli Sandığı www.emekli.gov.tr: Sandık başvuru formları, anlaşmalı sağlık kurumlarının listesi, emeklilik mevzuatı

MECLİSİ SEYRETMEK; Meclisin uygulamalarını internetten takip etmek mümkün olmalı.

elektronik devletin, bu hizmeti kullanacak vatandaşlar ile mümkün olacağı da unutulmamalıdır. Okuma yazması olmayan, internetle, bilgisayarla tanışmamış veya devletten çekinen vatandaşların e-devlet uygulamalarına katılamayacakları da hatırlanmalıdır. Devletlerin, e-devlet projelerini sadece bir yazılım geliştirme işi olarak değil, eğitim, demokratikleşme ve kalkınma gibi ayakları oturmadığında çalışmayacak, ayakta durmayacak toplumsal bir hamle olarak ele alınmalıdır.