ÜÇ BEYAZDAN TUZ ÜRETİMİ ( 45 Dk ) FİLMİN ÖZETİ

                       Ewary Adası Madeni Amerika’nın en eski madenidir. Meden tuzdan oluşan bir dağın altında açılmıştır. Tamamı tuzdan oluşan 14.000 metrelik kubbesi ile Everest’ten daha yüksektir.  1898 Tarihinde açılmıştır. Toprak altında olağanüstü miktarda tuz vardır. Özellikle de Birleşmiş Devletler (BD) 150 milyon yıl önce Kuzey Amerika’yı çevreleyen deniz geriye geniş tuz yatakları bırakarak buharlaşmıştır. Tuzun üzeri zamanla tortu tabakasıyla kaplanır. Tuz yatakları kilometrelerce öteye uzanır. Ancak tuz tektonik hareketlerle sıkıştırıldığında yukarı doğru hareketlenen bir maddedir. Başta Ewary Adası olmak üzere Luizana ve Teksas’ta yer alan yüzlerce tuz kubbesinin tamamı milyonlarca yıl devam etmekte olan bir jeolojik baskıdan oluşmuştur.  Patlayıcı sistemi ile tuz elde edilir.  Birleşik Devletler de ( BD ) her yıl üretilen kırk ( 40 ) milyon ton tuzun sadece % 4’ü yemeklerde kullanılır. Tuz, 14.000’den fazla işlemde kullanılır. En  çok bilinenlerinden biri buz çözücü özelliği. Amerika’da üretilen tuzun % 20’si kaygan yollara serpiştirilir ve çok miktarda tuz suyun sertliğini kırmak için kullanılır. Tüm dünyada üretilen tuzun çoğu kimya endüstrisinde tüketilir. Tesislerde işlenen tuz, onu oluşturan elementlere ayrıştırılır. Sodyum ( Na ) ve klora ( Cl2 ). Bu iki madde plastikten, deterjana, oradan zehirli gazlara kadar her alanda kullanılır. Tuz antik çağlardan beri değişik amaçlar için kullanılmıştır. Mısırlıların ölüleri mumyalamalarındaki gizli formülün ana maddesi tuzdur. Tuz elde etmenin en yeni metotlarından biri de deniz suyu ya da nehir suyunu geride sadece tuz kalana kadar kaynatmaktır.

                      Tuz fiziksel olarak ihtiyaç duyduğumuz, birinci derece de bağımlı olduğumuz bir maddedir. Gözyaşı, ter ve kanımızdaki tuz olmasa konuşamaz, yiyemez, nefes dahi alamayız. Deniz suyunu güneş altına buharlaşmaya bırakarak tuz elde etme yöntemi bugün hala kullanılmaktadır. Tuz çiftçiliği adı verilen bu yöntem tuz üretimi için en güzel yoldur. Tuz üretmenin diğer bir temiz yöntemi de solüsyon madenciliğidir. Bunu aşırı tuz havzaları oluşturur. Yemeklerde kullanılan kaliteli tuz, bu yöntemle elde edilir. Tuz benzersiz koruyucudur. Sağlığımızın, yiyeceklerimizin, altınımızın ve geleceğimizin muhafızıdır. Gelecekte şüphesiz gösterişli bu mineralden yararlanılmaya devam edilecektir.

Eyvery Adası madeni Amerika’nın en eski madenidir. Maden tuzdan oluşan bir dağın altından açılmıştır. 1898 yılında açılan maden yeraltı madenciliğin ilkidir. Milyonlar yıl önce denizin çekilmesi ile geriye geniş tuz yataklarını bıraktı. Tuzun üzeri zamanla tortu ile kaplandı. Tuz yataklarının en uzun bölgesi Newyork boyunca uzanır. Her yıl bu adada çıkarılan 2-3 milyon tuz buzlanma ile mücadele ve kimya sektöründe kullanılmaktadır.

            Daha çok yemeklerin üzerine serpiştirilen bir şey olarak görülen tuz aslında bundan çok daha öte bir bir şeydir. Apartmanlarımızda, evlerimizde, işyerlerimizde, otomobillerimizde kullandığımız birçok şeyde ve kimya sektörünün baş minerallerinden biridir tuz. Tuz 14000 üzerinde işlemde kullanılmaktadır. En çok bilinenlerden biri buz çözücü özelliğidir. Tuz suyun sertliğini kırmak için kullanılır. Örneğin tuzun nötralize özelliği olmasa sabun gerektiği gibi köpürmez.

            Tüm dünyada çıkarılan tuzun çoğu kimya endüstrisinde tüketilir. Tesislerde işlenen tuz onu oluşturan sodyum ve klor elementlerine ayrılır.

            Tuz antik çağdan beri değişik amaçlar için kullanılmıştır. Mısırlıların ölüleri mumyalamadaki gizli formülün ana maddesi tuzdu. Bilinen en yeni metotlarından biri deniz ya da nehir suyunu geride tuz kalana kadar kaynatmaktı.

            Denize kıyısı olmayan ülkeler için tuz önemli bir madendi. Bu beyaz için savaşlar yapıldı, hatta altınla takas edildi. Bilinen bir şey de Romalı askerlerin ücretleri tuzla ödenmiştir. Afrika da ise uçsuz bucaksız çöllerden çıkarılan tuz sahranın altında yer alan tuz yoksunu toplumlara develer ile taşındı.

            Tuz fiziksel olarak ihtiyaç duyulan birinci derece bağımlı olduğumuz bir maddedir. Günde asgari 3 gr, yılda 1,5 Kg tüketiriz. Tuz hücre içinde oluşan elektriksel tepkilerin hücre dışına aktarılmasına yardım eden önemli bir madendir. Gözyaşı, ter ve kanımızdaki tuz olmazsa, konuşamaz, yürüyemez nefes dahi alamayız.

            Tuzun elde edilmesinin en kolay ve güzel yolu güneş altında bırakılarak suyun buharlaştırıp sonra onu almaktır. Bu yüzden birçok sahil devleti tuz çiftlikleri kurmuştur. Yemeklerimizde kullandığımız tuzun üretimi ise solüsyon madenciliği ile yapılır.

            Polonya da yerin yüzlerce metre altında gizemli bir yapıt yatmaktadır. Büyük tuz kütlelerinin yontularak yapılan bir muhteşem bir manastır kenti… Her yıl binlerce turistin uğradığı bu yer sonraları bir çok olaya görgü tanıklığı edilmiş ve her olay burada bir sanat değeri bırakmıştır.

            Almanya’da da Polonya’nın Viyeleckiya kentine benzer yapılar mevcuttur. Nazilerin bir tür merkez bankası olarak kullandığı tuz madenleri depo olarak kullanılan ilklerdendir. Naziler savaşlarda değerli olan her şeylerini bu tuz maden depolarında saklarlardı. Çünkü tuz yüksek ısının zarar verebileceği eşyaları koruyabilecek en gözde madendi. Tuz madenlerinde ısı her zaman sabittir.

            Tuz benzersiz madde, sağlığımızın, yiyeceklerimizin ve geleceğimizin muhafızı…

   Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntıların da Vardır:

1.       Tuzun büyük bölümü nereden, hangi madenden üretilir?

2.       Tuz elde etme yöntemleri nelerdir?

3.        Yemeklerde kullandığımız tuz hangi yöntemle elde edilir?

4.       Tuzun canlılar üzerindeki rolü ve önemi nedir?

5.       Tuzun kullanım alanları nerelerdir?    

       Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.

1-Tuza neden ihtiyaç duyuldu?

2-Newyorktaki devasa tuz madeninin işletmesi nasıl gerçekleşmektedir?

3- Networktaki devasa tuz nasıl oluştu?

4-Bu tuz madeninde nasıl bir teknoloji kullanıldı?

5-Çıkarılan bu devasa tuz en çok neler için tüketiliyor?

6-Tuz çıkarma yöntemleri hangi dönemlerde değişikliğe uğradı?

7-Yemek tuzunun çıkarılış aşmaları nelerdir?

8-Tuzun nasıl bir özelliği vardır?

9-Tuzun insan için önemi nedir?

10-Nazi hazinesinin tuz madenlerinde saklanmasının sebebi nedir?

11-Almanların savaşta bu tuz madenlerine sakladığı değerli tablolar hangi sanatçılara aitti?

12-Polonyadaki muhteşem manastırın geçmişi, bu günü ve tuzla ilişkisi nedir?

                                                           Hasan ÇAPİK(TEZSİZ YÜKSEK LİSANS)