Hayvanlar Aleminde Hızın Evrim ve Rekabetteki Konumu 47 DAK.

   Hayvanlar âleminde hız ayakta kalmak demektir. Hız ölüm ile kalım arasındaki farkı yaratır. Neslin devamı ile tükenmesi arasındaki fark olabilir.  Evrim av ile avcı arasında bir yarıştır. Avın hızlanması avcının da hızlanmasını gerektiriyor. Çünkü hız hayvanlar âleminde ölüm kalım anlamına gelir. Çita dünyanın bilinen en hızlı hayvanıdır. Bu hayvanlar koşmak için evrim geçirmiştir. Saatteki hızı 115 km/sa tir. Bir sıçramada 7 m kadar yani boyunun 5 katı kadar mesafe alabilirler. Her iki avlanma girişiminden biri başarılıdır.  Çitanın hızı onun hayatta kalma sırrıdır.  Ancak bunun bedeli de oldu. Diğer kedilerin yapabildiklerini yapamıyor, kavga edemiyor, yavruları diğer hayvanlara kolayca av olabiliyordu.

    Bir hayvanın hızını etkileyen pek çok faktör vardır; çevre, vucut şekli, avlanma yöntemi gibi. Bütün bu unsurlar çitada bir araya gelerek en hızlı hayvan olmasını sağlamıştır. Kafa, omuz yapısı vucut kasları ve bacaklar hayvanın hızlı olmasını sağlar. Canlının hızlı olabilmesi için ya adım mesafesini arttırması ya da adım sıklığını arttırması gerekir. Karada en hızlı hayvan çita(115km)  , havada doğan(112km), denizde ise yelken balığı( 100 km )’ dır. Hızlı omurgalı balıklar nasıl evrimleşti. Bunun evrimini gözlemlemek için Biyolog John Long robot balıklarla bir düzenek hazırladı. Yaptığı simülasyonun amacı, esnek omurgalıların nasıl yok olduğu ve sert omurgalıların nasıl hayatta kaldığıdır. Sonuçta esnek omurgalı robotun daha yavaş ve isabet oranının yüksek, sert omurgalı robotun hızlı, güçlü ama isabetinin yavaş olduğunu gözlemledi. Sert kabukluların evrimi milyonlarca yıl öncesine dayanmaktadır Her deniz yaratığı omurga geliştirmedi. Birçok omurgasız hayvan hızı tamamen farklı amaçlar için kullanıyorlar. Aktiviteleri çok hızlı, avına şimşek hızıyla saldırarak hayatta kalmayı başarabiliyorlar. Mantis karidesi denizlerin en hızlı ve güçlü darbelerine sahiptir.(saatte 90 km ) Bir akvaryumun camını rahatlıkla parçalayabilir çekiç gibi yumruklarıyla yengeç kabuğunu yumurta kabuğu gibi parçalayabiliyor.

     Hızlı hayvanların ortak özelliklerinden bir tanesi bacakların gövdenin altına çekilmiş olmasıdır. At, çita köpek gibi hayvanlarda bacaklar gövdenin altına çekilmiştir. Bu yüzden bu hayvanlar çok hızlıdır. Bazı dinozorlar da hızlarını arttırmak için iki ayak üzerinde koşma yeteneği geliştirdiler. Bunu hayatta kalmak için yapıyorlardı. Kas gücü ve vucut tasarımı canlının hızlanmasında en önemli unsurlardır. Atlar çok yavaşlardı uzun mesafelerde kolayca av oluyorlardı. Günümüzde yarış atları insan kontrolünde yapılan seçici çiftleşmeler sayesinde son derece hızlı koşabilmektedirler. Ancak genleri bir havuzda birleştirildiği ve insan kontrolünde çiftleştirildikleri için kolayca sakatlanıyor daha dayanıksız atlar yetişiyor. İnsanlarda hızlı koşmada adımlama süresi değil güç etkendir. Yere ne kadar sert basarlarsa bacaklar yay etkisi yapar yolun daha kısa mesafede alınmasını sağlar. 

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır:

1. Canlıların evrimleşmesinde hız nasıl bir rol oynamıştır?
2. Hayvanlar âleminde hız ne demektir?
3. Balıklar suyun içerisinde nasıl 110 km hızla yüzebiliyor?
4. Bir dinozor türü olan tireks nasıl en hızlı insanı kolayca geçebiliyor?
5. Dünyada en hızlı hayvan hangisidir?
6. Çita nasıl o kadar hızlı koşabiliyor?
7. Kara, deniz ve havanın en hızlı hayvanları hangileridir?
8. Hayvanlarda hızı etkileyen unsurlar nelerdir?
9. Bazı deniz canlıları hızı nasıl farklı alanlarda kullanabiliyor?
10. Günümüzde sürüngenler ve bazı memeliler nasıl atalarına göre çok hızlıdırlar?
11. Yumuşak omurgalı balıklar ve kabuklular nasıl değişim geçirdi?
12. Hızlı hayvanlarda ne tür ortak özellikler vardır?
13. Hızlı olmada kas gücünün ve vücut tasarımının etkisi nedir?
14. Günümüzde yarış atları nasıl bu kadar hızlı koşabiliyor?
15. İnsanların hızlı koşmasına neler etki eder?
16. Hızlı hayvanlar hızlı olmanın bedelini hangi özelliklerini kaybederek ödemişler?

                                                                                                            09 Ümit MEMİŞ
                                                                                                     Fen Bilgisi Öğretmenliği 4 2009