1. Newton’un
evrensel kütleçekim yasasının hangi özelliği özel görelilik kuramıyla uyuşmamaktadır?
A. Kuvvetin,
uzaklığın karesiyle ters orantılı olması
B. Kuvvetin
uzaktaki cisimlere anında etkiyor olması
C. Kuvvetin
kütlelerle orantılı olması
D. İki
cisim arasındaki kuvvetin, üçüncü bir cismin varlığından etkilenmemesi
2. Ay’da
cisimler, yeryüzündekine oranla 6 kat daha hafiftir. Buna göre, 6 kg’lık bir peynirin
Ay’daki kütlesi ne kadardır?
A. 1
kg
B. 6
kg
C. 36
kg
D. Nasıl
tarttığınıza göre değişir.
3. Ay’da
cisimler, yeryüzündekine oranla 6 kat daha hafiftir. Eğer 6 kg’lık bir peyniri Ay’da
eşit kollu bir teraziyle tartmak istersek, diğer kefeye ne kadar bir kütle yerleştirmeliyiz
ki kefeler eşit seviyeye gelsin?
A. 1
kg
B. 6
kg
C. 36
kg
D. Diğer kefe boş olsa bile, iki kefe her zaman eşit seviyede durur.
4. Ay’da
cisimler, yeryüzündekine oranla 6 kat daha hafiftir. Yeryüzünde 150 kg kaldırabilen
bir halterci, Ay’a gittiğinde (astronot giysilerinin ağırlığını ihmal edersek) en
fazla kaç kilogramlık cisimleri kaldırabilir?
A. 25
kg
B. 150
kg
C. 900
kg
D. Sonsuz
5. Dünya
çevresinde yörüngede dolanan uzay istasyonları çoğunlukla ağırlıksız ortam olarak
adlandırılıyor. 6 kg’lık bir peynirin böyle bir ortamdaki kütlesi ne kadardır?
A. 0
kg
B. 6
kg
C. Sonsuz
D. Nasıl
tarttığınıza göre değişir.
6. Yeryüzünde
150 kg kaldırabilen bir halterci, bir uzay istasyonuna giderse, buradaki ağırlıksız
ortamda en fazla kaç kilogramlık cisimleri kaldırabilir?
A. 0
kg
B. 150
kg
C. 5
ton
D. Kütlesi
ne olursa olsun her şeyi kaldırabilir (kaldırmak ne demekse)
7. Yarım
kiloluk bir taşı çok hızlı fırlatabilmemize karşın, 5 kiloluk bir karpuzu aynı şekilde
fırlatmak istediğimizde, karpuz elimizden daha yavaş ayrılır. Bu iki cismin fırlatılma
hızları arasındaki farklılığın en önemli nedeni nedir?
A. Karpuzun
eylemsizlik kütlesi taşınkinin 10 katıdır. Aynı kuvveti uyguladığımızdan karpuz
daha yavaş ivmelenir.
B. Karpuzun
çekim kütlesi taşınkinin 10 katıdır. Karpuzla bizim aramızdaki kütleçekim kuvveti
karpuzu yavaşlatmaktadır.
C. Karpuz
daha büyüktür. Bu nedenle havayla sürtünmesi daha fazladır. Bu da fırlatma hızının
bu kadar düşmesine neden olur.
D. Karpuz
daha değerlidir. Psikolojik olarak zarar vermeme dürtüsüyle yeterince hızlı fırlatamayız.
8. Ay’da
bir çekiçle bir tüyü aynı anda aynı yükseklikten herhangi bir ilk hız vermeden bıraktığımızda
A. çekiç
daha önce yere ulaşır
B. tüy
daha önce yere ulaşır
C. her
ikisi de aynı anda yere ulaşır
D. hiç
biri yere ulaşmaz. Elimizden bıraktığımızda aynı yükseklikte kalmaya devam ederler.
9. Uzay istasyonundaki ağırlıksız ortamda zemine basan bir gözlemci, bir çekiçle bir tüyü
aynı anda aynı yerden herhangi bir ilk hız vermeden bırakıyor. Bu durumda
A. çekiç
daha önce zemine ulaşır
B. tüy
daha önce zemine ulaşır
C. her
ikisi de aynı anda zemine ulaşır
D. hiç
biri zemine ulaşmaz. Elimizden bıraktığımızda aynı yerde kalmaya devam ederler.
10. Yeryüzünde
bir asansör havayla ya da duvarla sürtünme olmaksızın, sadece yerçekiminin etkisi
altında düşüyor. Asansördeki bir gözlemci bir çekiçle bir tüyü aynı anda aynı yerden
herhangi bir ilk hız vermeden bırakıyor. Bu durumda
A. çekiç
daha önce yere ulaşır
B. tüy
daha önce yere ulaşır
C. her
ikisi de aynı anda yere ulaşır
D. hiç
biri yere ulaşmaz. Elimizden bıraktığımızda aynı yerde kalmaya devam ederler.
11. Havasız
bir ortamda sadece yerçekiminin etkisi altında düşen bir cisme gel git kuvvetleri
nasıl etkir?
A. Yatay
doğrultularda sıkıştırır, düşey doğrultuda gerer
B. Yatay
doğrultularda gerer, düşey doğrultularda sıkıştırır.
C. Her
üç doğrultu boyunca gerer
D. Her
üç doğrultu boyunca sıkıştırır
12. Ay’ın
çekiminden kaynaklanan gel git kuvvetleri, Dünya’daki denizlerin günde iki defa yükselmesine neden olur. Bulunduğumuz yerde denizin yükseldikten sonra alçalmaya
geçtiğini gördüğümüz anda, Ay bize göre nerede olabilir?
A. Doğu
ufkunda veya batı ufkunda
B. Tepemizde
veya Dünya’nın öbür tarafında
C. Mutlaka
tepemizdedir
D. Mutlaka
Dünya’nın öbür tarafındadır
13. Uzayda,
büyük gökcisimlerinden uzakta bir yerde bulunan bir roket, motorlarını ateşleyip
bilinen bir ivmeyle yol almaya başlıyor. Roketteki bir gözlemci, elindeki bir cismin
kütlesini nasıl ölçebilir?
A. Eşit
kollu teraziyle ölçebilir
B. Yaylı
teraziyle ölçebilir
C. Cismi
bir yaya bağlayıp, yayın titreşim frekansını belirleyerek ölçebilir
D. Hepsi
14. Yeryüzünde
bir feneri yatay doğrultuda tutup yaktığımızda, çıkan ışık
A. hafifçe
aşağıya doğru saparak ilerler.
B. hafifçe
yukarıya doğru saparak ilerler.
C. dümdüz
bir doğru boyunca, en ufak bir sapma olmaksızın ilerler.
D. rengine
bağlı olarak değişen bir yönde sapar.
15. Doppler
etkisi nedeniyle, bize doğru yaklaşan bir otomobilin sesi
A. tizleşir,
çünkü frekansı artar.
B. tizleşir,
çünkü frekansı azalır.
C. kalınlaşır,
çünkü frekansı artar.
D. kalınlaşır,
çünkü frekansı azalır.
16. Yeryüzünde
bir feneri yukarıya doğru tutup yaktığımızda, çıkan ışık
A. yukarı
çıktıkça çok küçük oranda kırmızıya doğru kayar.
B. yukarı
çıktıkça çok küçük oranda maviye doğru kayar.
C. ne
kadar çıkarsa çıksın, renginde en ufak bir değişme olmaz.
D. bir
süre çıktıktan sonra durur, ondan sonra da yere doğru düşmeye başlar.
17. Kütleçekimsel
zaman genleşmesi etkisi dikkate alındığında, yeryüzünde
daha aşağıda olan saatler
A. daha
hızlı çalışır .
B. daha
yavaş çalışır.
C. gel
git kuvvetleri daha büyük olduğundan daha çabuk bozulur.
D. Hepsi
18. Elimizde
yan yana duran iki saatten birini bıraktığımızda, düşen saat
A. daha
yavaş çalışır çünkü gittikçe daha aşağıya inmekte.
B. daha
yavaş çalışır çünkü gittikçe hızlanmakta.
C. yukarıdaki
iki şıkta belirtilen her iki nedenden dolayı daha yavaş çalışır.
D. Hiçbiri
19. Görelilik
kuramlarındaki zaman genleşmesi etkilerini sınamak için yapılacak olası bir deney,
Dünya çevresinde dolanan bir uyduya bir saat yerleştirmek ve bu saati sürekli olarak
yeryüzündeki saatlerle karşılaştırmak. Böyle bir deneyde, uydudaki saatin yeryüzündekilere
oranla yavaş mı yoksa hızlı mı çalıştığı konusunda kesin olarak ne söyleyebiliriz?
A. Uydu,
yerden yukarıda olduğu için, genel görelilik kuramına göre içindeki saat daha hızlı
çalışır.
B. Uydu,
yere göre hareket ettiği için, özel görelilik kuramına göre içindeki saat daha yavaş
çalışır.
C. Yukarıdaki
iki şıkta bahsedilen etkilerin her ikisi de geçerli. Hangisinin daha baskın olduğu
uydunun yörüngesine bağlı ve kesin cevabı bulmak için daha detaylı bir analiz yapmalıyız.
D. Uydu
hangi yörüngede olursa olsun, içindeki saat yeryüzündekilerle aynı hızla çalışır.
20. Genel
görelilik kuramında ilgilenilen temel konu nedir?
A. Madde
ve enerjinin uzay-zamanla nasıl etkileştiğini belirlemek
B. Einstein
C. Karadeliklerin
neden kara olduğunu anlamak
D. Eylemsizlik
ve çekim kütlelerinin gerçekten eşit olup olmadıklarını anlamak
21. Genel
görelilik kuramında cisimler arasında etkiyen kütleçekim kuvveti nasıl açıklanır?
A. Uzay-zaman
cisimleri eğer. Eğri cisimler kendilerini düzeltmek için başka cisimlere ihtiyaç
duyar, dolayısıyla onları çeker.
B. Cisimler
birbirlerine görünmez bir ip atar, sonra da bu ipi çekerler.
C. Cisimler
aynı ortamla, uzay-zamanla etkileştiğinden birbirlerinin varlığından etkilenir.
D. Hepsi
22. Işık
boş uzaydaki bir cismin yanından geçerken, cismin hareketi ışığın varlığından etkilenir
mi?
A. Hayır,
çünkü ışık kütlesizdir.
B. Hayır,
çünkü ışık uzay-zamanı değiştirmez
C. Evet,
çünkü ışık da uzay-zamanı değiştirir
D. Evet,
çünkü ışık da cisme görünmez bir ip atar, sonra da bu ipi çeker.
23. Güneş
kütlesine sahip bir karadeliğin olay ufkunun yarıçapı 3 km kadardır. Buna göre,
10 Güneş kütlesindeki bir karadeliğin olay ufkunun yarıçapı ne kadardır?
A. 0,3
km
B. 3
km
C. 30
km
D. Sonsuz
24. Bir
karadeliğin olay ufkunun özelliği nedir?
A. Demir
gibi sapasağlam bir malzemeden yapılmıştır.
B. İçeriden
dışarıya hiçbir şey, ışık veya bilgi bile çıkamaz.
C. İçeriden
dışarıya sadece ışık çıkamaz; ama bilginin çıkması mümkün.
D. İçeriden
dışarıya sadece madde çıkamaz; ama ışık ve dolayısıyla bilgi çıkabilir.
1 - B 2 - B 3
- B 4 - C 5 - B 6 - D 7 - A 8 - C 9 - D 10
- D 11 - A 12 - B 13 - D 14 - A 15 - A 16 - A 17
- B 18 - C 19 - C 20 - A 21 - C 22 - C 23- C 24 -
B
TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi - Nisan 2008