Canlıların Yaşamları İçin Edindikleri Yaşamsal Ve Evrimsel Değişim Mekanizmalarının Çevreleri İle İlişkileri 45 Dakika

Kuşlar yüzer, karıncalar köpek balığı gibi ısırır. Burada sağ kalabilme boyuta, biçime hatta süper güçlere bağlıdır. Olağan üstü dolanımlı hayvanlar karşı karşıya geldikleri zaman çok ilginç dakikalar yaşanır. Yılanla havalanıp uçar, dil ağızdan görünmez bir hızla fırlar. Ayaklar su üstünde yürür. Timsahlar dişli torpilere dönüşür ve son olarak kaplanların müthiş gücüyle karşılaşırız.

Orta Amerika’nın tropikal yağmur ormanlarındaki morfo kelebeği bazen güneşli alanlarda uçarak, ağaçlardan aşağıya düşen yiyecekleri aramayı başlar. Aç bir kertenkele morfo kelebeğinin parlak kanatlarını fark eder. Bu kertenkelenin su üzerinde yürümesi bilinen tüm fiziksel kuralları geçersiz kılar. Mavi morfo bu kanatları kullanarak savunma yapabilir. Uçarak kaçması en iyi savunmasıdır. Ama şaşırtmaca yapıp yanardöner kanatlarını kullanarak avcının dikkatini dağıtır. Aslında kanatları mavi değildir. Bu ışığın yarattığı bir yanılgıdır. Balık sırtı görünümündeki pullar sadece mavi ışığı yansıtır. Aslında kahverengisidir ve kanatlarında göze benzeyen işaretlerle kaplıdır. Gözler onun daha büyük görünmesine neden olur. Morfoyu suyun kenarındaki yiyecekler cezp eder. Fakat çoğu kertenkele morfoyu yakalayamaz. Ama öyle bir kertenkele var ki dans kertenkelenin benzersiz bacak ve ayak hareketi ile başlıyor. Geniş perdeli ayağı suya her değdiğinde sıvıyı sağlam bir zemine çevirir. Ayağı suya daldığında bir hava kesesi oluşturuyor. Bu da kertenkelenin batmasını önlüyor. Bu dengeyi sağlarken kertenkelenin her ayağı hafifçe dışa döner. Tıpkı pedal çevirir gibi. Ama pedal çevirmeyi bırakırsa kertenkele suya batıyor ve yolun devamını suda yüzerek devam etmek zorunda kalıyor. Dev kertenkele morfo kelebeğine yaklaşıyor ve onu kapıyor.

Ağaçların üzerinde gerçekleşen mucizevî hareketler görünmeye değer. Dünyada ki hayvan türlerinin %50 si burada yaşar. Hareket ustası olan uzun bacaklı örümcek maymunu ağaçlardaki yaşama uyum sağlar. 45m uzunlukta yapılan bu tel cambazlığı eyleme uygun beden yapısı gerektiriyor ve maymun olimpiyat oyuncusuna dönüşüyor. Bu hareketin adı dallanmadır. Ormanda kollarını kullanarak ilerler. 10m aralıklı ağaçlar üzerinde bile atlayabiliyorlar. Maymun kol ve bacak oranı bizimkinden farklı olarak birbirine eşit uzunluktadır. Hünerli kuyruğu beşinci bir el gibi çalışır. Uç kısmında parmağa benzeyen yapılar bulunur. Omuz eklemleri dönmeyi sağlayacak şekilde yuvarlaktır. Serbestçe dönebilen bilekler ve kancaya benzeyen eller; sallanırken akrobatiktir.

Madakaskarın tropik ormanları dünyada ki bukalemun türlerinin yarısını bulundurur. Bunlara canlı renkteki panter de dahildir. Bukalemunun bu türü çok yavaştır. Dile benzeyen ve kıskaç gibi yakalayan ayakları ve kavrama yeteneği sağlayan kuyruğu ağaçlar üzerindeki yavaş yavaş dengeli bir şekilde hareket etmesini sağlar. Diğer sürüngenlerden farkı gözleridir. Her bir göz tek tek etrafına odaklanır ve dairesel olarak döner. Kendi çevresinde 360 derece dönebilmektedir. Avını asla kovalamaz. Ona yandan yaklaşır ve başını yavaş yavaş oynatır. Aradaki mesafeyi ölçmek için gözleri aynı anda odaklanıyor ve dil harekete geçiyor. 20 mil saniye içinde bütün iş bitiyor. Dilinde kallojen bir doku vardır. Dilini yaydan çıkan bir ok gibi fırlatır. Geriye çekilebilen dilin boyu bukalemunun tüm bedeninden daha uzundur. Dilin ucu bezbol eldiveni gibi yakalar ve jet hızıyla alır.

Balık kartalı su ve havada hareket edebilen havacı ve denizci özelliğini birleştirmiştir. Dünyanın en büyük ve güçlü yırtıcılardan olan bu kuş; kanat açıklığı 2 metre, insanınkinden birkaç kat keskin gören gözü ve bazı ayılarını yarısı boyunda keskin pençeleri vardır. Bazen yüzeyde avlanabilir. Birkaç saniyede saldırır ve avını kapar. Balık kartalı suya dalışıyla ünlüdür. Bir balık gördüğünde onun tepesinde uçar. Gözleri sudaki kırılmanın yanılgısını en aza indirir. Nerdeyse dikey olarak dalar, bacakları yüzeye değmeden önce iyice kıvrılır ve pençeler suya dalar. Kanatları suyu geçirmez. Bir başka başarısı da helikopter gibi geriden geriye havalanır. Bu başarının anahtarı göğüs kısmında bulunan uçuş kasları ve ‘V’ biçimindeki kanatlarıdır. Kanatları hava akımını sağlar. Ayağındaki pullar ona kavramayı sağlar. Diğer kuşlardan farklı olarak dış toynağı ters döner, iki ön iki arka toynağı ile yakalar.

Sinek kuşu saniyede 50 kez kanat çırpar. Öyle hızlıdır ki bu sayede havada kalır. Bitkilerin nektarı ile beslenir.

Böcekler biçim açısından çeşitlilik taşırlar. Yaprak kesen bu karıncalar kendi ağırlıklarının on katı yük taşıyarak süper güçlüdür. Ağır yükleri çenelerindeki kaslar ile taşırlar. Çenelerinin köpek balıklarındakinden daha güçlü, göz kırpma süresinden 1300 defa hızlı hareket ederler. Kendi ağırlıklarının 300 katı kadar güce sahiptir. Çene gücü o kadar fazla ki sert bir zemine çarptığı zaman yay gibi yerden zıplar.

Doğada en büyük çeneye sahip olan timsahtır. Küba kıyısında 600 e yakın timsah yaşadığı düşünülmektedir. Boyu dört metreden fazla, ağırlığı 135 kilo, kuyruklarını sağa sola hareket etme yeteneğine sahiptir. 66 tane dişi vardır. Kemik kıracak kadar güçlüdür. Av hazırlık yakalanırsa 40 km bir hızla saldırıya geçer. Sudayken bile ağaçlar üzerine bile saldırabilir. Keskin burnuyla ağaçtaki hayvanları yakalayabilir. Bunu kuyruk omurlarındaki kaslar sayesinde yapar. Bu sayede dişli bir torpidoya dönüşür.

Ağaç yılanı avcısından uçma yeteneği yani fırlama tekniği ile kurtulur. Fırladıktan sonra havayı içine alır, bedenini genişletir ve hava direncini arttırır. Bedeni uçuş sırasında bir kurdele gibi yassılaşır. Denge sağlamak için kuyruğunu yukarı doğru tutup yüzer gibi yapar.

Doğa savunma amaçlı kırmızı gözlü ağaç kurbağasına teknikler sağlamıştır. İlk olarak peşindeki hayvanı kandırarak zehirli kurbağa şeklinde gözükür. Tehlike karşısında ağaç kurbağası parlak kırmızı gözlerini açarak yanlardaki parlak mavi renkleri gösterir ve bir an için avcıyı şaşırtıp kaçar.

Geceleri orman hayvanlarının kaçabilmesi sesler ile avcılarını tanır. Yarasa, kanatlara sahip tek memelidir. Kurbağa yiyen yarasa kulakları ile dinlemeye yakalar. Yarasalar arazide yankılanmak üzere ses dalgaları gönderir. Orta kulaktaki bir kas her titreşimde eş zamanlı olarak kulak zarını harekete geçirir. Yarasa yankıyı duyar. Ses bir yere çarptığında geri döner. Böylece yarada hiçbir yere çarpmadan uçar ve avını yakalar. Dişilerini cezp etmek için ses çıkaran Meksika kurbağaları yarasalar tarafından fark edilir. Yarasa yer çekimi ile aşağıya iner, avını havadayken yakalar ve yer.

Boğa yılanları çatallı dilleri ile ünlüdür. İkiye bölünmüş dili onun iki boyutlu koku almasını sağlar. Şimşek kadar hızlıdır. Zehirli değildir fakat zehirli yılanlar arasında en uzun dişlere sahiptir. Bu keskin dişleri saldırıda ilk silah olarak kullanır ve boğarak işini sağlama alır.

Kaplan kedi türleri içinde en büyüğü, süratli, beklenmedik bir anda gerçekleşen güçlü sıçrayışı ani ve hızlı olduğundan fark edilmesi zordur. 10 metrelik mesafeyi 1 saniyeden kısa süreyle aşıyor. Bu hız köprücük kemiği ile ilgilidir. Güçlüdür, sadece kasa bağlı olüthişarak harekete eder ve daha büyük adım atar. Filin üzerine bile sıçrayabilir. 10 metreden daha fazla yükseğe sıçrar. Arka ayakları ön ayaklarından daha hızlıdır. Çeneleri çok hızlıdır. 10 cm dişleri ile avını boynundan ısırır ve boğar. Her şey saniyeler içinde olur.

Ölümle yaşam arasında kısacık zaman vardır. Doğa her canlının hayatını sürdürebilmesi için müthiş donanımlara sahiptir.

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.

1. Doğada yaşam için verilen savaşta hayvanlarda görülen ilginç donanımlar nelerdir?

2. Morfo kelebeğinin avcısını yanıltmak için yaptığı savunma mekanizmaları nelerdir?

3. Kertenkelenin tüm fiziksel kuralları geçersiz kılan özelliği nedir?

4. Uzun bacaklı örümcek maymunun morfolojik özellikleri ve insanlardan farklı yönü nedir?

5. Canlı renkte olan panter bukalemunun ilginç olan özellikleri nelerdir?

6. Balık kartalının avını yakalaması ve vücut yapısı hakkında bilgi veriniz?

7. Karıncaların olağan üstü özellikleri nelerdir?

8. Timsah avını nasıl yakalar ve vücut yapısı nasıldır?

9. Ağaç yılanı avcısından nasıl kurtulur?

10. Ağaç yılanı havada uçabilmeyi nasıl yapar?

11. Yarasalar avını nasıl hisseder?

12. Yarasalar geceleri göremedikleri halde nasıl çarpmadan ilerler?

13. Boğa yılanları avını nasıl etkisiz hale getirir?

14. Kaplanın gizemli güçleri nelerdir?

Figen ÜLKER EĞİTİM BİYOLOJİ 3. SINIF 2010